Miesiąc
temu pisałem o projektowanych zmianach w postępowaniu awansowym na stopień
naukowy doktora habilitowanego. Po wielu konsultacjach ministra resortu nauki i
szkolnictwa wyższego z kierownictwem najważniejszych instytucji naukowych:
Rada Doskonałości Naukowej, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Komisja Ewaluacji Nauki,
Polska Akademia Nauk, Polska Komisja Akredytacyjna, a także Krajowa
Reprezentacja Doktorantów została przygotowana nowelizacja, która dotyczy także
postępowań o nadanie stopnia naukowego doktora.
Zapewne projekt ten będzie przedmiotem prac Sejmu, ale
dobrze jest poznać jego założenia, bo rzadko dochodzi do zmian, które uzyskały
wstępne poparcie powyższych gremiów. Pedagogów będą interesować rozwiązania
administracyjno-prawne, które znajdą się w ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o
szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742 z późn. zm.)
oraz ustawie z dnia 3 lipca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę –
Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r. poz. 1669 z późn.
zm.).
Nie
odniosę się do korekt w zakresie funkcjonowania Polskiej Akademii Nauk, bo nie
ma w niej instytucjonalnej pedagogiki. Od początku istnienia PAN jeden z
współzałożycieli - Bogdan Suchodolski zadbał o to, by nie powstał w tej
placówce instytut pedagogiki, a kolejno zasiadający w korporacji profesorowie -
pedagodzy nawet nie zabiegali o powstanie instytutu.
Postępowanie
awansowe przede wszystkim na stopień naukowy doktora (podkreśl.
moje) wymagają wdrożenia regulacji administracyjno-prawnych, gdyż - jak sądzę
po wzrastającej liczbie odwołań i skarg do RDN - uczelnie nie radzą sobie z
przyznaną im autonomią.
Oto proponowane zmiany (komentarze i podkreślenia są moje):
1) * w art. 177: ust. 2
otrzymuje brzmienie: „2. Stopień naukowy nadaje się w dziedzinie nauki i
dyscyplinie naukowej.”
Stopień naukowy doktora nie
będzie zatem mógł być nadany tylko w dziedzinie nauki.
* a) w art.177. ust. 5
otrzymuje brzmienie:
„5. Jeżeli rozprawa doktorska albo osiągnięcia, o
których mowa w art. 219 ust. 1 pkt 2 albo art. 227 ust. 1 pkt 1 lit. a albo
ust. 2, obejmują zagadnienia naukowe z więcej niż jednej dyscypliny wchodzącej
w zakres danej dziedziny, wskazuje się dyscyplinę, w której nadaje się stopień
doktora, stopień doktora habilitowanego, albo tytuł profesora.”
„7. W uzasadnionych przypadkach, jeżeli osiągnięcia
naukowe spełniają wymagania określone w art. 219 ust. 1 pkt 2 albo art. 227
ust. 1 pkt 1 lit. a albo ust. 2 w zakresie dwóch dyscyplin naukowych
mieszczących się w różnych dziedzinach nauki, stopień doktora habilitowanego
albo tytuł profesora nadaje się w dziedzinach nauki i dyscyplinach
naukowych.”.
* dodaje się art.177. ust. 7 w
brzmieniu :
„6. W uzasadnionych przypadkach, jeżeli rozprawa
doktorska spełnia wymagania określone w art. 187 ust. 1 i 2 w zakresie dwóch
dyscyplin naukowych mieszczących się w różnych dziedzinach nauki, stopień
doktora nadaje się w dziedzinach nauki i dyscyplinach naukowych.”.
Istotą tej zmiany jest rozszerzenie możliwości nadania
stopnia doktora w dziedzinach nauki (dotychczas dotyczyło to
tylko jednej dziedziny i jednej dyscypliny) i w dyscyplinach. Nie
tylko dla pedagogów cenna jest ta nowelizacja, bowiem prowadzenie badań przykładowo z
historii wychowania i oświaty pozwala na wskazanie dwóch dziedzin nauk: nauki
humanistyczne (historia) i nauki społeczne (pedagogika).
* 1) w art. 178: ust.
2 otrzymuje brzmienie:
„2. Decyzje administracyjne oraz postanowienia w
postępowaniach w sprawie nadania stopnia doktora oraz w sprawie nadania stopnia
doktora habilitowanego wydawane są w głosowaniu tajnym, bezwzględną
większością oddanych głosów, przy obecności co najmniej połowy osób
uprawnionych do głosowania. Decyzje oraz postanowienia, o których mowa w zdaniu
poprzedzającym, a także protokół posiedzenia, na którym zostały wydane,
podpisuje przewodniczący właściwego organu.”
Ta regulacja jest kluczowa, bowiem precyzuje tryb
głosowania, w świetle którego większość głosów PRZECIW i WSTRZYMUJĄCYCH SIĘ są
opowiedzeniem się przez członków organu za odmową. W moim
uniwersytecie Senat sprowadził głosowanie tylko i wyłącznie do dwóch decyzji:
ZA lub PRZECIW. Tym samym ustawa zmieni to rozstrzygnięcie.
* w art. 178, po ust. 2 dodaje się ust. 2a w
brzmieniu:
„2a. Decyzje administracyjne oraz postanowienia w
postępowaniach w sprawie nadania stopnia doktora oraz w sprawie nadania stopnia
doktora habilitowanego wydawane są po odbyciu niejawnej narady, obejmującej
dyskusję oraz głosowanie nad rozstrzygnięciem i zasadniczymi motywami
rozstrzygnięcia.”
Wydawałoby się, że jest to oczywiste, ale
prawdopodobnie były jednostki, w których lekceważono dyskusję przed glosowaniem
i/lub pomijano uzasadnienie motywów, jakimi kierowali się członkowie organu
odmawiając np. nadania stopnia naukowego doktora.
* a)
w art. 178, po ust. 2a dodaje się ust. 2b w brzmieniu:
„2b. Uzasadnienie decyzji administracyjnych
oraz postanowień wydawanych w postępowaniach w sprawie nadania stopnia doktora
oraz w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego sporządza
przewodniczący właściwego organu, o którym mowa w ust. 1. Uzasadnienie to
podlega przyjęciu, w drodze uchwały, przez członków właściwego organu, o którym
mowa w zdaniu poprzedzającym. Do podjęcia uchwały przyjmującej uzasadnienie
decyzji administracyjnych oraz postanowień wydawanych w postępowaniach w
sprawie nadania stopnia doktora oraz w sprawie nadania stopnia doktora
habilitowanego zdanie pierwsze ust. 2 stosuje się odpowiednio.”;
Będzie wiadomo, kto ma przygotować uzasadnienie
decyzji administracyjnej, bo ponoć w niektórych jednostkach powierzano to
zadanie sekretarzowi komisji habilitacyjnej czy protokolantowi komisji
doktorskiej.
b) w art. 178, po
ust. 2b dodaje się ust. 2c w brzmieniu:
„2c. Członkowie właściwego organu, o
którym mowa w ust. 1, przy wydawaniu decyzji administracyjnych oraz postanowień
w postępowaniach w sprawie nadania stopnia doktora oraz w sprawie nadania
stopnia doktora habilitowanego są niezależni, kierują się wiedzą oraz
doświadczeniem życiowym, jak i są związani wyłącznie przepisami
powszechnie obowiązującego prawa.”;
Dodanie tego ustępu ma
wzmocnić wśród członków organu (rada dyscypliny naukowej) poczucie
niezależności, zobowiązujące do osobistego namysłu i odpowiedzialnego
podejmowania rozstrzygnięć z wyrażonym w toku obrad jego uzasadnieniem.
* w art. 178, ust.
3 otrzymuje brzmienie:
„3. W postępowaniach w sprawie nadania stopnia doktora
oraz w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego, a także w
postępowaniu w sprawie nadania tytułu profesora, w zakresie nieuregulowanym
w ustawie, stosuje się odpowiednio przepisy Kpa.”;
Ten ustęp art.178 obecnie nie dotyczy nadawania tytułu
profesora.
* w art. 178, po
ust. 3 dodaje się ust. 3a w brzmieniu:
„3a. Przesłankami wznowienia postępowania w
sprawie nadania stopnia doktora, doktora habilitowanego albo tytułu profesora są
także, oprócz wymienionych w Kpa, ujawnione
okoliczności wskazujące na to, że osoba ubiegająca się o nadanie stopnia
doktora, doktora habilitowanego albo tytułu profesora, w dorobku stanowiącym
podstawę nadania stopnia albo tytułu, przypisała sobie autorstwo fragmentu lub
innych elementów cudzego utworu lub ustalenia naukowego.";
Ten ustęp dotyczy przesłanek
wznowienia postępowania ze względu na PLAGIAT.
Uzasadnienie MNiSW:
"Proponuje się zatem w projektowanym przepisie, by zjawisko tzw. plagiatu było weryfikowane we właściwym dla niego trybie, tj. wznowienia postępowania, jako pewnego rodzaju wada w ustaleniach stanu faktycznego, co stanowi wadę procesową, a nie samej decyzji, które jednocześnie nie będzie podlegało przepisom o przedawnieniu możliwości uchylenia w tym trybie rozstrzygnięcia o nadaniu stopnia, w przypadku zbadania i potwierdzania zaistnienia tej szczególnej podstawy wznowienia postępowania".
* w art.
178, po ust. 3a dodaje się ust. 3b w brzmieniu:
„3b. Organem wydającym postanowienie o wznowieniu
postępowania, o którym mowa w ust. 3a, i wskazującym podmiot doktoryzujący albo
podmiot habilitujący do jego przeprowadzenia jest RDN.”;
Dobrze, że to RDN będzie wskazywać podmiot mający
wydać postanowienie w sprawie PLAGIATU, bo niektóre jednostki akademickie
skutecznie kryją sprawców powyższej nieuczciwości.
* w art.
178, po ust. 4 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:
„5. Powołani recenzenci w postępowaniach w sprawie
nadania stopnia doktora, w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego oraz
w sprawie nadania tytułu profesora podlegają wyłączeniu od udziału w
postępowaniu, w przypadku stwierdzenia przez organ powołujący istnienia
okoliczności, nieznanych w dniu powołania, wywołujących wątpliwość co do
bezstronności recenzenta. Do członków komisji habilitacyjnej zdanie
poprzedzającej stosuje się odpowiednio.”;
Niniejszy ustęp odnosi się do koniecznego wyłączania
powołanych recenzentów w postępowaniach awansowych, jeśli zachodzi konflikt
interesów czy podejrzenie o bezstronność recenzenta.
(źródło fotografii: autor)