Poczucie własnej wartości dziecka jest jedną z
najwcześniej kształtujących się, a zarazem najważniejszych struktur
regulacyjnych jego osobowości. Sprzyja bowiem nie tylko zaspokojeniu potrzeby
bezpieczeństwa, ale i jest źródłem dobrego samopoczucia, dobrostanu, a tym
samym poczucia sensu działania, w tym także uczenia się dla siebie, a nie dla
otrzymywania zewnętrznych nagród. Niniejsza struktura regulacyjna uruchamia i
wzmacnia motywację do działania zwrotnie podtrzymując i podwyższając wraz z
kolejnymi efektami poczucie własnej wartości.
Matematyka może być łatwa i przyjemna dla zrozumienia
jej praw przez uczniów, ale jak wykazują badania fińskich psychologów - Eliisy
Marji Holm, Piia Maria Björn, Anu Laine, Johana Korhonena i Sakari Markku
Hannuli wśród jedenasto- i czternastoletnich uczniów, przeżywają oni w związku
z lekcjami z tego przedmiotu negatywne uczucia, doświadczają tzw. lęku
matematycznego [1].
Konieczne jest zatem koncentrowanie uwagi nie tylko na zdobywaniu przez dzieci
wiedzy i umiejętności, odkrywaniu ich talentów, uzdolnień, ale także zwracanie
uwagi na ich gotowość emocjonalną do uczenia się.
Także
amerykańscy badacze piszą, by zwrócić szczególną uwagę już w procesie przedszkolnej
edukacji właśnie na dziecięcą emocjonalność w trakcie zabaw dydaktycznych, by wzmocnić u dzieci poczucie radości i satysfakcji z
uczenia się matematyki. Prowadzenie zajęć z wykorzystaniem środków
dydaktycznych łączących w sobie działanie z możliwością samodzielnego
rozpoznania jego poprawności, pozytywnego przeżywania uzyskania właściwego
wyniku, pozwala nie tylko na osiągnięcie parcjalnego celu kształcenia, ale
także jest potwierdzone dającymi się zaobserwować reakcjami dzieci.
Amerykańscy psycholodzy wskazują w tym przypadku na dwa typy reakcji: 1) reakcję „aha” oraz 2) reakcję „wiem”, potrafię”. Uśmiech na twarzy dziecka, eksternalizacja jego radości, zadowolenia z rozwiązania zadania lub pojawiający się radość wtórna, introjekcyjna są istotnym miernikiem zadowolenia z efektu uczenia się. Dlatego tak ważne jest wspieranie autonomii dzieci w zakresie autoodpowiedzialności i samostanowienia o własnym rozwoju. Do tego potrzebna jest samoakceptacja, poczucie własnej wartości i adekwatnej samooceny.
Warto docenić osiągnięcia polskich naukowczyń w tym zakresie m.in. Edytę Gruszczyk-Kolczyńską, Ewę Zielińską, Małgorzatę Makiewicz. Są bowiem w naszym kraju przedszkola, w których dzieci uczą się matematyki bawiąc, a jedno z nich ma nawet za patronkę profesor Edytę Gruszczyk-Kolczyńską, psycholog, pedagog, matematyczkę z powołania i dydaktyczną misją, by nauczyciel i rodzic mógł rozpoznać oraz wzmocnić dziecięcą radość poznawania świata liczb i związanych z nimi działań. W przygotowywanej do druku monografii Akademii WSB w Dąbrowie Górniczej ukaże się także mój artykuł o wykorzystaniu pomocy dydaktycznych PUS-a we wczesnej edukacji w przedszkolu, szkole i w domu.
[1] M.E. Holm,
P.M. Bjorn, A. Laine, J. Korhonen, M.S. Hannula, Achievement emotions among adolescents receiving
special education support in mathematics, (2020) Learning and
Individual Differences, 79, art. no. 101851.