W 2000 r. Senat Uniwersytetu Łódzkiego podjął uchwałę, w świetle której odnawiane będą uroczyście doktoraty wybitnych uczonych tej Uczelni.
W tym roku ów zaszczyt spotkał trzech naukowców:
- profesor pedagogiki dorosłych, geragogiki Olgę CZERNIAWSKĄ
- językoznawcę, wybitnego specjalistę z zakresu antroponimii, leksykografii, onomastyki języka polskiego - dr. Jana MĄCZYŃSKIEGO i
- profesora matematyki, rozpoczynającego swoją karierę naukową od rozstrzygania pewnego warunku równoważnego hipotezie Riemanna - Jacka CHĄDZYŃSKIEGO.
W laudacji przybliżyłem uczestnikom pięknej uroczystości dokonania i dzieła pani Profesor Olgi Czerniawskiej:
Jego Magnificencjo, Wysoki Senacie, Czcigodna Jubilatko, Droga Rodzino Pani Profesor, Mili Goście,
Pani Profesor dr hab. Olga Czerniawska (ur. 4.04.1930 w Łodzi) należy do grona tych wybitnych humanistów, przedstawicieli łódzkiego środowiska naukowego, którzy niezwykle umiejętnie łączą w swoim życiu i działalności zawodowej zarówno rolę naukowca, eksperta, pedagoga, działacza światowego, nauczyciela, jak i społecznika. Dowodzą tego Jej osiągnięcia naukowe, rozległy dorobek badawczy, charakter działalności społecznej oraz osiągnięte efekty pracy pedagogicznej w skali ogólnopolskiej, jak i na niwie współpracy międzynarodowej. Jest znaną w Polsce i poza granicami kraju wybitną specjalistką w dziedzinie poradoznawstwa, andragogiki i geragogiki pedagogicznej.
W latach 1948–1952 ukończyła studia na Uniwersytecie Łódzkim w zakresie historii, przygotowując pracę magisterską pod kierunkiem prof. dr S. Zajączkowskiego na temat “Uposażenie Kolegiaty Łęczyckiej”. W latach 1952 – 1954 badała dla Zakładu Historiografii PAN, m.in. wybrane czasopisma z zakresu pozytywizmu, zaś w latach 1958–1960 uczestniczyła w seminarium doktoranckim z historii Polski u prof. dr S. Kuczyńskiego. Po studiach podjęła pracę zawodową w Młodzieżowym Domu Kultury, a następnie w Liceum Ogólnokształcącym dla pracujących, które ukierunkowały Jej zainteresowania ku pedagogice społecznej i oświacie dorosłych.
Od 1962 r., a więc od chwili powstania konwersatorium, do 1979 r. brała udział w konwersatorium Pedagogiki Społecznej prowadzonym przez prof. dr Aleksandra Kamińskiego. W 1961 r. podjęła badania nad problematyką kształcenia dorosłych i wychowawczą funkcją historii. W liceum dla dorosłych przeprowadziła badania nad użytecznością nauki historii interesując się wykorzystaniem tej nauki w pracy i w czasie wolnym przez uczniów pracujących oraz opracowała typologię uczniów szkół dla pracujących z uwzględnieniem ich stosunku do nauki szkolnej i osiąganych wyników w nauczaniu.
Olga Czerniawska prowadziła też badania nad przyczynami odpadu i odsiewu uczniów w trakcie czterech lat nauki w klasach tzw. młodzieżowych i skupiających pracujące osoby dorosłe. Tym samym zagadnieniom poświęciła swoją pracę doktorską pt. ’Kształcenie dorosłych a środowisko rodzinne”, którą przygotowała pod kierunkiem prof. Aleksandra Kamińskiego i obroniła w 1968 r. W tym roku obchodzi 50-lecie tego wydarzenia naukowego, a trzeba tu podkreślić, że Jej dysertacja doktorska należy do nielicznych opracowań tego typu tak w Polsce, jak i w świecie.
Na skutek reorganizacji szkolnictwa dla pracujących w 1967 r. Olga Czerniawska podjęła pracę w Państwowym Studium Kulturalno–Oświatowym i Bibliotekarskim w Lodzi. Badawczo zajęła się problematyką popularyzacji wiedzy, metodyką pracy oświatowej, placówkami kulturalno – oświatowymi i słuchaczami powyższego Studium. Współpracowała w tym czasie bardzo aktywnie z TWP, prowadząc m.in. badania na uniwersytetach powszechnych TWP, które po 1956 r. rozwijały się w całej Polsce. Wydała monografię poświęconą świetlicom społecznym w Łodzi potwierdzając wartość ruchu społecznego, jaki powstał po 1956 roku i rozwijał się do lat 70. XX w.
Odrębny cykl artykułów naukowych O. Czerniawska poświęciła roli czasopism w inspirowaniu zainteresowań czasu wolnego. Przeprowadziła badania nad kołami szaradzistów w Łodzi i w Polsce oraz przygotowała do druku wybór pism Kazimierza Korniłowicza, przyczyniając się do popularyzacji dorobku tego wybitnego andragoga z okresu międzywojennego.
W 1972 roku Olga Czerniawska rozpoczęła pracę na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie zajęła się intensywnie problematyką poradnictwa. Temat ten uczyniła zarazem przedmiotem swojej rozprawy habilitacyjnej pt. “Poradnictwo jako wzmocnienie środowiska wychowawczego”, na podstawie której uzyskała w 1978 r. stopień naukowy doktora habilitowanego. Pracę tę poprzedziła swoją bogatą działalnością o charakterze praktycznym. Weszła do nauki jako osoba już w pełni ukształtowana, żywo dostrzegająca problemy społeczne ludzi dorosłych. Problem poradnictwa był w tamtych latach mało znany w polskiej literaturze pedagogicznej, toteż spotkał się z dużym zainteresowaniem. Uczestniczyła we wszystkich sympozjach ogólnopolskich poświęconych poradnictwu, a organizowanych co dwa lata przez Uniwersytet Wrocławski.
W latach 1975-1979 prof. Olga Czerniawska kierowała w problemie węzłowym XIV tematem „Treści i formy upowszechniania kultury pedagogicznej”. Jej raporty z tych badań ukazały się drukiem, inspirując współpracowników do prowadzenia zajęć monograficznych na studiach stacjonarnych i zaocznych o upowszechnianiu wiedzy pedagogicznej wśród rodziców. Kierowany przez prof. O. Czerniawską Zakład Oświaty Dorosłych UŁ uczestniczył też w centralnie kierowanych badaniach na temat „Indywidualne potrzeby i oczekiwania edukacyjne uczestników oświaty dorosłych”. W 1987 r. zainicjowała organizację konferencji naukowych z udziałem gości zagranicznych z USA, RFN, Węgier, Niemiec, Czech, Słowacji, Bułgarii, Włoch i Francji, wydając po niej odrębną publikację.
Najsilniejsze zainteresowania badawcze prof. Olgi Czerniawskiej skupiają się wokół problemów andragogiki. W tej dyscyplinie wiedzy zainicjowała w 1978 r. współpracę z czołowym przedstawicielami niemieckiej oświaty dorosłych - prof. Hartmutem M. Griese i prof. Horstem Siebertem z Uniwersytetu w Hanowerze, która skutkowała rozwojem i awansami naukowymi współpracowników naukowych. W latach 1990-1993 kierowała wspólnie z nimi zespołem badawczym - “Indywidualne projekty edukacyjne”, w którym uczestniczyli naukowcy z Wrocławia, Lublina, Krakowa, Katowic i Łodzi.
Kolejny projekt badawczy, jaki został podjęty przez Jej zespół wraz z prof. H. Griese i jego współpracownikami dotyczył zagadnienia: „Europa jako projekt edukacyjny. Obraz Europy i jego wpływ na edukację. Studium porównawcze i jego zastosowanie w oświacie dorosłych”. Zwracam uwagę na to, jak znakomicie przygotowywała młodą kadrę do integracji z naukami o wychowaniu w Europie. Dzisiaj są tu obecni doktorzy habilitowani z kierowanej przez Nią Katedry (m.in. Alina Wróbel, Elżbieta Kowalska-Dubas)
W 1994 r. profesor O. Czerniawska przygotowała do druku trzy rozdziały rozprawy Pierre’a Dominice (ze Szwajacarii) pt. “Historia życia jako proces kształcenia”, która za zgodą Autora została wydana jako materiał pomocniczy dla doradców zawodowych. Opublikowana zaś w 1996 r. monografia Pani Profesor na temat „Oświata dorosłych we Włoszech” uzyskała w rok później nagrodę indywidualną Ministra Edukacji Narodowej.
Trzeci, niezwykle ważny nurt zainteresowań naukowo-badawczych w dorobku naukowym prof. dr hab. Olgi Czerniawskiej - stanowi gerontologia pedagogiczna (geragogika). Zaczęła ją rozwijać od 1979 r. wraz z Łódzkim Uniwersytetem Trzeciego Wieku, ale i dzięki studyjnym pobytom na Uniwersytecie Lyon 2 oraz organizowanym konferencjom międzynarodowym. Z tego zakresu O. Czerniawska napisała m.in. 15 rozpraw naukowych.
Dla Zespołu Pedagogiki Dorosłych przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN przygotowała ekspertyzę nt. “Problematyka ludzi starszych i jej miejsce w andragogice”. Brała też udział w międzynarodowych kongresach Uniwersytetów Trzeciego Wieku w Szwajcarii, Belgii, Warszawie, Hiszpanii, Finlandii i w Niemczech. Uczestniczyła w międzynarodowych Konferencjach Gerontologicznych w Rzymie (1989), w Lyonie (1989) i w Kanadzie (2000), wygłaszając komunikaty z badań lub referaty.
Na IX Kongresie w Tournai w Belgii na temat “Dialogu w Uniwersytecie Trzeciego Wieku” została wybrana do Rady Administracyjnej AIUTA (Międzynarodowe Stowarzyszenie Uniwersytetów Trzeciego Wieku z siedzibą w Paryżu - Francja) jako przedstawiciel Polski. W 1986 r. zorganizowała m.in. V Zjazd Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego w Łodzi z udziałem gości zagranicznych, gerontologów z Jugosławii, Węgier, RFN, Francji, Anglii, Holandii, Szwecji i Finlandii. Opracowała także z gerontologii wychowawczej kilka prac popularnych dla prelegentów i duszpasterstwa ludzi starszych. Była członkiem jury przeglądu Amatorskiego Ruchu Seniora w 1982 i 1985 r.
Profesor Olga Czerniawska wyróżniała się w naszym Uniwersytecie jako organizator życia naukowego i współpracy międzynarodowej, a zarazem doświadczony administrator nauki, gdzie pełniła m.in. funkcję prodziekana Wydziału Filozoficzno-Historycznego oraz wicedyrektora ds. naukowych w Instytucie Pedagogiki i Psychologii UŁ. W okresie stanu wojennego troszczyła się o internowanych przez reżim studentów i naukowców.
Dorobek naukowy Jubilatki wyraża się łącznie w ponad 200 rozprawach, opracowaniach i redakcjach prac zbiorowych oraz dziewięciu monografiach autorskich. Uczestniczyła w przeszło 200 konferencjach ogólnopolskich i międzynarodowych, wygłaszając w ich trakcie referaty plenarne i komunikaty z badań. Sama zorganizowała na Uniwersytecie Łódzkim 11 międzynarodowych konferencji. Wygłaszała wykłady w czasie swoich wizyt profesorskich w Czechach, we Włoszech, we Francji, na Słowacji, w Portugalii czy w Niemczech.
Badania biograficzne stanowią istotną w ostatnich latach pracy sferę zainteresowań naukowych. Prof. dr hab. Olga Czerniawska jest niezwykle aktywna w kształtowaniu naukowego środowiska andragogów i gerontologów w Polsce. Wszystkie Jej publikacje i badania są dokładnie przygotowane, cechuje je znakomita znajomość praktyki oświatowej oraz przesłanek teoretycznych. Pod kierunkiem Pani Profesor powstało 340 prac magisterskich oraz sześć doktorskich. Tytuł naukowy uzyskała w 1998 r..
Za działalność organizacyjną, dydaktyczną i wychowawczą oraz za pracę naukowo-badawczą była wielokrotnie nagradzana przez Rektora UŁ. Została też odznaczona i wyróżniona: Złotą Odznaką Zasłużony Popularyzator Wiedzy (1976), Honorową Odznaka Miasta Łodzi (1984), Złotą Odznaką UŁ (1992), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1990), Medalem w Służbie Społeczeństwu i Nauce (1996), Złotym Krzyżem Zasługi (1975), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia (1988), Medalem Universitas Lodziensis Merentibus (2006) oraz Medalem za Długoletnie Pożycie Małżeńskie (2005).
Prof. dr hab. Olga Czerniawska jest wybitnym przedstawicielem polskiej andragogiki pojmowanej szeroko, jako kierunek myślenia pedagogicznego, który jest ściśle związany ze współczesną refleksją filozoficzną i antropologią kulturową. To dzięki Niej można dzisiaj mówić o łódzkiej, a przy tym liczącej się w skali kraju i międzynarodowej, NAUKOWEJ SZKOLE badań i wdrożeń oświatowych w zakresie pracy z człowiekiem dorosłym i starszym.
Cechuje Panią Profesor wyjątkowa wrażliwość humanistyczna, niezwykła wrażliwość społeczna oraz inspirująca innych pasja badawcza. Pragnę podkreślić cenioną przez nas empatię i troskę Pani Profesor o współpracowników, która wyraża się we współprzeżywaniu naszych osobistych, często rodzinnych trosk, czasem niepowodzeń czy kryzysów, ale i dzielenie z nami radością i sukcesami oraz poruszająca serca pamięć o naszych bliskich.
Dzięki takim Profesorom nie brakuje nam odpowiednich wzorców, bowiem mieliśmy od kogo się uczyć tego, jak budować relacje Mistrz-Uczeń, jak dbać o etos uniwersyteckiej wspólnoty. Stworzyła nam Pani Profesor szansę na czerpanie inspiracji i rozbudzanie w sobie pasji poznawczej. W wyniku otwartości, odwoływaniu się do czytelnego systemu wartości, doświadczaniu nowych sytuacji - międzynarodowych, międzykulturowych a osadzonych w klimacie wzajemnie szanujących się osób, mogliśmy lepiej prowadzić badania, kształcić studentów i młode kadry naukowe oraz pracować z osobami na rzecz wspomagania ich rozwoju.
Pani Profesor należy do tych uczonych, którzy kierując się własnym żyroskopem wartości i duchowej mocy sprzyjała temu, by każdy z nas stawał się samosterownym badaczem. Współpracując z nami w horyzoncie kluczowych dla funkcjonowania nauki i uczonych wartości chrześcijańskich, wyróżniona dzisiaj Pani Profesor potwierdzała przynależność do wyjątkowego grona chrześcijańskich intelektualistów, którzy dysponują wspaniałą tradycją humanistyczną, będącą od samego początku religią wolności i równości; która zawsze była uniwersalistyczna, pluralistyczna w swoich formach, dialogiczna i personalistyczna.
