Moją rolą nie było też prezentowanie w tym miejscu propagandowo dobrze brzmiących, ale jakże cynicznie wykorzystywanych przez polityków do manipulacji społeczeństwem, tzw. „dobrych praktyk”, bo tych doświadczałem już w obu ustrojach jako próby zwalczania naukowej krytyki lub wymuszania przez władze posłuszeństwa od obywateli wobec - dawniej totalitarnej – a obecnie etatystycznej praktyki rządzenia. Zawsze znajdzie się, w MNiSW, MEN czy nawet PAN jakiś „oddany” władzy Pawka Morozow czy „człowiek z marmuru”, który spełni się w roli usłużnego recenzenta, cichego doradcy zabiegającego o własne interesy, sycąc się poczuciem dobrze rozgrywanych intryg za judaszowe srebrniki. Postanowiłem jednak zaprezentować pogląd na temat wchodzenia, bycia i wychodzenia pedagogiki z zakrętu społeczno-politycznej transformacji.
Na drodze pedagogicznej służby mamy mnóstwo zakrętów, o których liczbie, kształcie i długości stanowią rządzący, profilując je m.in. w sferze publicznej, w nauce i oświacie. Wielu z nas zastanawia się nad tym, czy, a jeśli tak, to jak włączać się do naukowego ruchu, jak jechać i wchodzić w zakręt rozpędzoną myślą czy praktyką pedagogiczną, by nie wpaść w poślizg, nie rozbić się i nie stracić zdrowia lub życia, realizując jak najlepiej zadania naukowo-badawcze i dydaktyczne? Mistrzowie rajdowi doradzają, by wchodząc nawet z dużą prędkością w zakręt, pamiętać o tym, że o wiele bardziej przydatną umiejętnością jest szybkie i bezpieczne jego pokonywanie bez zrywania przyczepności. A zatem istotne jest pytanie: jak pedagogika naukowa powinna funkcjonować w państwie, by bez zrywania przyczepności do społeczeństwa, „władzy”, państwowych instytucji, stanowisk, funkcji i środowisk edukacyjnych zachować własną tożsamość, godność, suwerenność, wolność prowadzenia badań i prezentowania ich wyników?
Na drogach publicznych nie wolno nam wykorzystywać całej szerokości drogi ze względu na innych kierowców. Podobnie jest z nauką. Jeśli kierujący jednostką naukową (zakład, katedra) wychodzi z założenia, że w jego zespole nikt nie może uzyskać habilitacji czy profesury, bo wówczas zagrozi to interesom jego niepodzielnego władztwa, lub troszczy się tylko i wyłącznie o siebie, o swoje zarobki, o wymianę samochodu (kolejnej partnerki) na młodszy model, dba jedynie o własny etat pozostawiając młodych współpracowników samym sobie, to dyskwalifikuje się w środowisku akademickim jako samodzielny pracownik naukowy i nie zasługuje na szacunek, gdyż łamie jedną z najważniejszych zasad naukowych. Właśnie z tego powodu działa od szeregu lat Zespół Samokształceniowy Doktorów, którym kieruje prof. Maria Dudzikowa, jak i prowadzone są Letnie Szkoły Młodych Pedagogów KNP PAN przyjmując zainteresowanych własnym rozwojem naukowym i osobistym nauczycieli akademickich z całego kraju i wszystkich typów szkół wyższych. Nas nie interesują tylko środowiska markowe, gdyż mamy służyć całemu środowisku pedagogicznemu, toteż i z tego powodu działają pod patronatem KNP PAN zespoły (sekcje) problemowe czy subdyscyplinarne, których członkowie spotykają się mniej lub bardziej regularnie, dzieląc się doświadczeniem naukowym i służąc wzajemną pomocą.
O prędkości na wyjściu z zakrętu decyduje linia, po której poruszamy się w zakręcie czyli tor jazdy, a ten w dużej mierze został uformowany przez jego konstruktorów. Nie możemy zatem pomijać dorobku minionych pokoleń, ale i musimy zwracać uwagę na to, w ramach jakich prawnych regulacji możemy poruszać się po tym torze. Co z tego, że istnieje w oświacie rozporządzenie o innowacjach i eksperymentach pedagogicznych, skoro na wniosek dyrektora szkoły publicznej o gotowości i możliwości przeprowadzenia pod opieką naukowców z uniwersytetu określonego projektu eksperymentalnego otrzymuje on z MEN odpowiedź, że nie wolno mu tego uczynić, gdyż jest to niezgodne ze strukturą ustroju szkolnego w Polsce?
Tymczasem ta sama władza, w ramach oszczędności budżetowych, wyraża zgodę na łączenie różnych typów szkół i placówek oświatowych w zespoły, bez jakiegokolwiek zamysłu pedagogicznego, bez odpowiedniego przygotowania do tego kadr nauczycielskich i bez jakiejkolwiek idei kształcenia i/czy wychowania. Nie ma się co dziwić, że w okresie III RP mamy w kraju do czynienia z najbardziej typowym dla państw totalitarnych (autorytarnych) reformowaniem oświaty w strategii top-down, jakże trafnie określanej przez Z. Kwiecińskiego mianem „strategii epidemii sterowanej”. Pełna frazesów władza powiada, że chce społeczeństwa wiedzy, innowacyjnego, zdolnego do konkurowania w świecie w sytuacji, gdy utrzymuje nieadekwatny do zmian cywilizacyjnych system powszechnej, autorytarnej edukacji, w toku której kształci się kolejne pokolenia dzieci i młodzieży do adaptacji, konformizmu i radarowej sterowalności przez władze, a w przyszłości ich pracodawców.
Zmiany w polskiej oświacie są ekstremalnie pozorne, fasadowe, kreowane pod utrzymanie niekompetentnej władzy, której nawet posłowie tego Sejmu wielokrotnie już dawali świadectwo braku zaufania, ale tkwi ona z poparciem premiera na okopanej pozycji pogłębiając chaos, destrukcję i śmieszność w odczuciu coraz wyżej przecież wykształconego społeczeństwa. Dorabianie, fałszywej zresztą, ideologii o rzekomych sukcesach polskiej szkoły i edukacji na podstawie interpretacji wyników badań PISA, na których wątpliwą wiarygodność zwracał uwagę przewodniczący PTP - Z. Kwieciński, demistyfikuje w swojej opinii D. Klus-Stańska, kiedy słusznie pisze o porażających skutkach poprawy wyników naszych starszych uczniów w wyniku lawinowego wzrostu korepetycji i prywatnych kursów.
Krytyczną opinię profesorów KNP PAN dotyczącą kolejnych nowelizacji ustaw oświatowych traktuje się jako naruszenie interesów państwa, usiłując wywrzeć na nich presję z udziałem – jak na ironię – wystraszonych tym władz i niektórych członków PAN. Jak dodamy do tego „etatystycznego smaru” jeszcze rzecznika prasowego MEN, który chwalił się przygotowaniem w zakresie manipulowania statystykami i wizerunkiem władzy oraz zdegradowanie roli Komisji Edukacji, Nauki i Sportu w Sejmie do przyklepującej większością głosów jej członków rządzącej koalicji często patogenne regulacje ustawowe, to mamy obraz tego, z jakimi problemami musi zmagać się nie tylko grono profesjonalistów, ale także społeczeństwo, które traci orientację w tym, komu wierzyć, komu ufać i kiedy wreszcie będzie w tym kraju normalnie?
Zaczynamy żyć w świecie dominującej cenzury w duchu poprawności politycznej, w miejsce której stosowane są – jak pisze Kapuściński - inne mechanizmy definiujące, co należy uwypuklić, co przemilczeć, a co zmienić, pozwalające manipulować w sposób bardziej subtelny. Jest to o tyle niebezpieczne, że włącza się w ów zafałszowany przekaz powszechna edukacja, która staje się w rękach władzy doskonałym narzędziem do dokonywania rozmaitych zabiegów na mentalności i wrażliwości społeczeństw. Jeśli nauczyciele, wychowawcy, instytucjonalni opiekunowie nie znajdą wsparcia w pedagogach, szczególnie z środowiska naukowego, to z czysto pragmatycznych i egzystencjalnych racji staną się kluczowym czynnikiem deformowania realnego świata ludzkich istnień, w którym rzeczywistość będzie wypierana przez fikcję, pozór, fałsz i bezceremonialny cynizm oraz hipokryzję elit.
Czas wyjść zatem z tego zakrętu na prostą, wspomagając tych, którym naprawdę zależy na rozwijaniu pedagogiki jako nauki. Powinny być dla nas istotnym ostrzeżeniem zawarte w raporcie PAN "Polska 2050" uwagi o wielowymiarowych i niejednoznacznych zagrożeniach techniczno-edukacyjnych, które wynikają z dynamicznego wzrostu postępu technicznego, chaotycznego wzrostu dużej liczby zmiennych jako skutków procesów globalizacyjnych, kryzysów finansowych w różnych regionach świata, oligopolizacji gospodarki światowej, w tym, rozwoju gospodarki wirtualnej. Wśród nowych zagrożeń pojawiły się takie, jak: imitacyjność innowacji technicznych, instytucjonalnych i organizacyjnych, która niszczy lokalne tradycje i narodowe rozwiązania twórcze. Coraz więcej jest procesów aplikacyjnych także w polskiej oświacie rozwiązań brytyjskich czy amerykańskich, które w dużej mierze nie są zbieżne z polską kulturą, dominującym w społeczeństwie systemem wartości oraz nadmierna komercjalizacja wiedzy, w tym zawłaszczanie jej przez ponadnarodowe korporacje utrudnia powszechny do niej dostęp.