29 marca 2013

Edukacja filozoficzna w teorii i praktyce



Rozprawa Krzysztofa Ślezińskiego pt. Edukacja filozoficzna w teorii i praktyce (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2012) nie jest pierwszą zachętą filozofa do zainteresowania nauczycieli możliwością zainteresowania uczniów treściami filozoficznymi w ramach procesu kształcenia – jak sobie sam to przypisuje, ale niewątpliwie jest w ostatnich latach jedną z najciekawszych rozpraw na ten temat. Nie jest to bowiem tylko książka o tym, jak dzisiaj należałoby kształcić filozoficznie, ale tak naprawdę jak kształcić ogólnie, wszechstronnie, a przy tym czynić ten proces ważnym ze względu na sens społecznego, kulturowego, ale i jednostkowego życia każdego z naszych uczniów. Jest to książka znakomicie łącząca ewolucję myśli filozoficznej, a zarazem rodzenia się nauki i myślenia naukowego, pozwalając na zrozumienie okoliczności wyłaniania się metod poznawania świata i ich implikacji dla rozwoju cywilizacji ludzkiej. Z pracy tej studiujący pedagogikę mogą uczyć się historii kształcenia i wychowania, która jest tu ciekawie wyłożona, konkurując z ostatnią publikacją Czesława Kupisiewicza pt. Z dziejów teorii i praktyki wychowania (Kraków 2012). Książka Ślezińskiego jest poświęcona dziejom dydaktyki filozofii, dzięki czemu możemy przekonać się, jaka jest geneza kształcenia filozoficznego, kim byli prekursorzy jej różnych metod i form oraz jak ona ewoluowała w toku dziejów powszechnych.

Jest to niewątpliwie erudycyjna rozprawa, bogata źródłowo i zaskakująca błyskotliwą refleksją filozoficzną. Struktura pracy jest logiczna, głęboko przemyślana, a prowadzona argumentacja miejscami wręcz pasjonująca. Można w niej odczytać nie tylko zamiłowanie do filozofii, ale i do sztuki jej uprawiania w procesie kształcenia. Co ciekawe, wiele z przywołanych w analizie historycznej metod, nadal stanowi wyzwanie dla nauczycieli, którym zależy na jakości wykształcenia młodzieży. Mam zatem nadzieję, że tak, jak odrodziła się chęć aktywnego i rozumiejącego przeżywania najważniejszych wydarzeń historycznych w dziejach naszego narodu, czego najlepszą egzemplifikacją są różnego rodzaju turnieje rycerskie czy inscenizacje historyczne z udziałem amatorów, tak i dzięki tego typu publikacjom pojawi się moda na wypróbowywanie często już zapomnianych form i metod pracy intelektualnej z uczniami typu questio, disputatio czy quaestiones de quolibet. Czyż filozofia nie mogłaby być odtrutką na ponowoczesną, popkulturową banalizację wiedzy, nauki i edukacji?

Tekst jest napisany jasno, rzeczowo, kompetentnie, a przy tym bardzo przystępnie i w sposób zachęcający do czytania. Zastosowana narracja ma autorski charakter, nie powielając istniejącego schematu w większości podręczników z historii filozofii. Bogactwo wykorzystanych źródeł wiedzy, ich różnorodność, pozwoliły na zbudowanie niezwykle interesującej relacji z historii przekazywania przez mistrzów kolejnych epok wiedzy filozoficznej młodszym pokoleniom. Co ważne Autor potrafi zaciekawić czytelnika interpretacjami wydarzeń, z którymi nie spotka się w innych rozprawach z dziejów filozofii. Doskonale ilustruje i wyjaśnia powody, dla których odkrywane przez klasyków filozofii metody poznawania świata wpisywały się w następujące po nich spory, dyskusje, ale i praktyczne zastosowania.

Z tekstu książki Krzysztofa Ślezińskiego wyłania się pasja kształcenia i rozwijania myślenia młodych ludzi tak, by w przyszłości stali się oświeconymi, a więc jak najlepiej wykształconymi osobami, podmiotami, kreatorami własnego życia w służbie ponadczasowych wartości. Propozycje kształcenia filozoficznego, wzbogacone o model filozofii dla dzieci, nawiązują także do rodzimych doświadczeń. Znakomicie, że Autor przywołał teorię kształcenia wielostronnego Wincentego Okonia, a przy tym klasyczny model edukacji wzbogaca o najnowsze podejście z wykorzystaniem najnowszych technologii komunikacyjnych (m.in. e-learning, b-learning, network teaching). W części dydaktycznej nauczyciele znajdą bardzo dobre wsparcie teoretyczne i metodyczne do kształcenia filozoficznego. Z niektórych analiz mogą też skorzystać studiujący na humanistycznych kierunkach, gdyż znajdą w tej pracy ciekawy rozdział (5.3.4) o tym, jak należy analizować teksty filozoficzne, a także jak można sprawdzać u uczących się rozumienie i umiejętność analizy tekstu, pojęć czy kierunków filozoficznych.