Zdumiewające, ale tak, jak się domyślałem na podstawie dość skąpych relacji, proces oceny czasopism naukowych miał charakter nieprofesjonalny, pozamerytoryczny. Wykonawcom tego zadania nie dziwię się w żadnej mierze, chociaż sam nie uczestniczyłbym w takim procesie. Być może niektórzy zostali postawieni pod ścianą. Każdy ma jakiś interes. Być może jeden się bał, drugiemu nie wypadało odmówić, a trzeci był z władzą w stosunkach zależności służbowych. Był jeszcze czwarty i piąty... Zabrakło tylko racjonalności krytycznej i oświeceniowej. Pozostała na scenie publicznej jedynie racjonalność techniczna, biurokratyczna. Tak miało być, jak wymyślił to sobie ktoś, kto w algorytmie dostrzega narzędzie rzetelnej i sprawiedliwej oceny. Nic dziwnego, że wyszedł z tego bubel. W naszym państwie, a w szkolnictwie wyższym w szczególności, oszczędza się nie tam, gdzie trzeba i nie zawsze wydaje się pieniądze publiczne na to, co jest tego godne.
Rzecz dotyczy opublikowanej we wrześniu przez MNiSW listy B czasopism naukowych - w przeważającej mierze krajowych, ogólnopolskich. Niektórzy profesorowie zastanawiali się nad tym, czy punkty przyznawano "z kapelusza" czy może w wyniku losowania, bo wynik tego procesu - powołanego przez minister B. Kudrycką zespołu - okazał się bulwersujący. Zapewne nie byłoby rozczarowania tą listą, gdyby wszyscy wiedzieli, że postępowanie miało charakter losowy, jak w totalizatorze sportowym. Wystarczyłoby wrzucić do bębna prawie 2 tysiące kul z numerami ISSN czasopism, a następnie losować kolejno te, które będą miały 10 pkt., następnie 9, 8, itd. aż po pisma wykluczone z dostępu do wykazu B.
Losowanie niczym nie różni się od tego, co wykonał zespół ministerstwa, który nie tylko, że nie miał w swoim składzie ekspertów reprezentujących dyscypliny naukowe, w ramach których wydawane są ich czasopisma, ale i nie raczył nawet zweryfikować empirycznie tego, co zostało wpisane przez aplikujących o punkty redaktorów naczelnych periodyków czy ich wydawców.
Po raz kolejny okazało się, że nie są ważne treść, jakość, proces, osoby, instytucje, ale wypełnione przez kogoś rubryki, które przyjmowały wszystko, co im się "wklepało". Oburzenie środowiska akademickiego jest tym większe, że przecież od liczby przyznanych punktów zależeć będzie poziom oceny parametrycznej jednostek naukowych, które będą podlegać temu procesowi w 2013 r. Opublikowanie artykułu w określonym periodyku rzutować będzie także na ocenę indywidualnego dorobku każdego naukowca, który będzie ubiegał się o awans w szkolnictwie wyższym.
W związku z będącym w obiegu akademickim stwierdzeniem, że ocena czasopism nie miała umocowania prawnego podaję, że MNiSW wydało komunikat w dniu 14 września 2012 r. w sprawie kryteriów i trybu oceny czasopism naukowych. Wynikało z niego, że:
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, zwany dalej „ministrem”, powołuje na podstawie art. 52 ust. 4 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 96, poz. 615, z późn. zm.) zespół specjalistyczny do oceny czasopism naukowych dla potrzeb przyszłej oceny parametrycznej i sporządzenia wykazu wybranych czasopism naukowych, zwany dalej „zespołem”. Zespół nadzoruje i prowadzi ocenę czasopism naukowych oraz przedstawia ministrowi propozycję liczby punktów przyznawanych za publikacje umieszczone w czasopismach objętych wykazem."
Jakie były kryteria oceny czasopism naukowych nieposiadających współczynnika wpływu Impact Factor (IF)? W powyższym komunikacie stwierdza się:
Część B wykazu czasopism naukowych:
1) czasopisma naukowe są oceniane na podstawie informacji przedstawionych w złożonych
ankietach w trzech obszarach nauki: grupa nauk humanistycznych, grupa nauk społecznych oraz grupa nauk ścisłych, technicznych, medycznych i przyrodniczych;
2) podstawę zaliczenia czasopisma naukowego do jednego z trzech obszarów nauki stanowi obszar nauki wskazany przez wnioskodawcę w złożonej ankiecie czasopisma naukowego. Zespół może przypisać czasopismo do innego obszaru nauki w przypadku wątpliwości co
do prawidłowości obszaru nauki wskazanego przez wnioskodawcę; przy zmianie zespół
kieruje się dominującą w danym czasopiśmie naukowym problematyką publikowanych
artykułów naukowych oraz obszarami wiedzy określonymi w rozporządzeniu Ministra
Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszarów wiedzy,
dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych (Dz. U. Nr 179, poz.
1065);
3) czasopisma naukowe znajdujące się na listach SCIexp (Science Citation Index Expanded) lub Social Sciences Citation Index lub Arts & Humanities Citation Index, a niewskazane w części A lub C wykazu, są umieszczone w części B wykazu; za publikacje w tych czasopismach przyznaje się 10 pkt;
4) do oceny czasopism naukowych niespełniających warunku, o którym mowa w pkt 3,
stosuje się dwuetapową procedurę oceny;
5) w pierwszym etapie czasopisma naukowe są oceniane według następujących kryteriów:
a) udostępnianie listy recenzentów zgłaszanych do druku publikacji nie rzadziej niż
raz w roku na stronie internetowej czasopisma lub w numerze wydrukowanym,
b) udostępnienie na stronie internetowej czasopisma procedury recenzowania,
uwzględniającej poniższe zasady:
- do oceny każdej publikacji powołuje się, co najmniej dwóch niezależnych recenzentów spoza jednostki naukowej afiliowanej przez autora publikacji,
- w przypadku publikacji w języku obcym, co najmniej jeden z recenzentów jest afiliowany w instytucji zagranicznej mającej siedzibę w innym państwie niż państwo pochodzenia autora publikacji,
- autor lub autorzy publikacji i recenzenci nie znają swoich tożsamości (tzw. „double-blind review proces”); w innych rozwiązaniach recenzent musi podpisać deklarację o niewystępowaniu konfliktu interesów, przy czym za konflikt interesów uznaje się zachodzące między recenzentem a autorem bezpośrednie relacje osobiste (pokrewieństwo do drugiego stopnia, związki prawne, związek małżeński), relacje podległości zawodowej lub bezpośrednią współpracę naukową w ciągu ostatnich dwóch lat poprzedzających rok przygotowania recenzji,
- recenzja ma formę pisemną i zawiera jednoznaczny wniosek recenzenta dotyczący dopuszczenia artykułu do publikacji lub jego odrzucenia,
- kryteria kwalifikowania lub odrzucenia publikacji i ewentualny formularz recenzji są podane do publicznej wiadomości na stronie internetowej czasopisma lub w każdym numerze czasopisma,
- nazwiska recenzentów poszczególnych publikacji lub numerów wydań czasopisma nie są ujawniane; raz w roku czasopismo podaje do publicznej wiadomości listę współpracujących recenzentów;
c) posiadanie przez czasopismo naukowe czynnej strony internetowej,
d) co najmniej 75% recenzentów zgłoszonych publikacji stanowią recenzenci zewnętrzni, czyli osoby niebędące członkami rady naukowej czasopisma, niezatrudnione w redakcji czasopisma lub w podmiocie, w którym afiliowany jest redaktor naczelny czasopisma,
e) naukowy charakter czasopisma potwierdzony opublikowaniem w każdym wydanym numerze czasopisma w okresie dwóch lat poprzedzających rok złożenia wniosku przynajmniej dwóch artykułów naukowych,
f) posiadanie w każdym artykule naukowym opublikowanym w okresie dwóch lat poprzedzających rok złożenia wniosku, co najmniej tytułu i streszczenia w języku
angielskim,
g) stabilność wydawnicza w okresie dwóch lat poprzedzających rok złożenia wniosku,
potwierdzona ciągłością wydawania czasopisma (brak numerów łączonych, brak opóźnień większych niż 6 miesięcy),
h) wdrożenie procedury zabezpieczającej oryginalność publikacji naukowych (zapora
ghostwriting) lub rozpoczęcie prac związanych z implementacją takich zabezpieczeń,
i) deklaracja o wersji pierwotnej; każdy numer czasopisma zawiera deklarację redakcji o wyborze wersji wydawanego czasopisma naukowego (wersja papierowa lub inny wymieniony z nazwy nośnik informacji) jako wersji pierwotnej (referencyjnej);
6) do drugiego etapu oceny kwalifikują się czasopisma naukowe, które spełniają kryterium, o którym mowa w pkt 5 lit. e, oraz co najmniej 4 kryteria spośród wymienionych w pkt 5 lit. a – d i lit. f - i;
7) punkty za publikację w czasopismach objętych częścią B wykazu ustala się zgodnie
z algorytmem przedstawionym w pkt 13 oraz zasadami określonymi w pkt 8 - 12, przy
czym punktacja zawiera się w przedziale od 1 do 10 pkt;
8) do ustalenia liczby punktów przyznawanych za publikację w czasopismach naukowych
objętych częścią B wykazu uwzględnia się 12 szczegółowych paramentów przedstawionych w tabelach nr I - III, gdzie:
- Predicted Impact Factor (PIF) obliczany jako iloraz liczby cytowań publikacji danego
czasopisma w bazie Web of Science z roku 2011 i liczby wszystkich artykułów naukowych opublikowanych w czasopiśmie w roku 2011,
- zagraniczna afiliacja autorów publikacji naukowych oznacza określony procentowo udział autorów publikacji zatrudnionych w jednostkach naukowych w krajach innych
niż kraj wydawania czasopisma w stosunku do całkowitej liczby autorów publikacji,
- indeksacja w bazach danych oznacza sklasyfikowanie czasopisma w poniższych bazach
referencyjnych:
- Agro,
- Astrophisics Data System (ADS),
- BazTech,
- Biological Abstracts,
- BIOSIS Preview/BIOSIS,
- Cambridge Scientific Abstracts (CSA, Proquest),
- CEEOL (Central and Eastern European Online Library),
- CEJSH,
- Chemical Abstracts (CAS),
- EMBASE,
- Index Copernicus Journal Master List,
- INSPEC,
- ISI Web of Science (WoS),
- JSTOR,
- Medline/Pubmed,
- SCOPUS,
- Zoological Rekord,
- umiędzynarodowienie recenzentów oznacza określony procentowo udział recenzentów
zatrudnionych w jednostkach naukowych w krajach innych niż kraj wydawania czasopisma w stosunku do całkowitej liczby recenzentów,
- częstotliwość wydawania oznacza cykl wydawniczy czasopisma, w tym cykl on-line
oraz wydania nieregularne,
- język publikacji oznacza procent artykułów naukowych publikowanych w pełnej wersji
w języku angielskim, francuskim, hiszpańskim, niemieckim lub rosyjskim,
- umiędzynarodowienie rady naukowej oznacza wyrażony procentowo udział członków rady naukowej czasopisma zatrudnionych w jednostkach naukowych lub dydaktycznych w krajach innych niż kraj wydawania czasopisma w stosunku do całkowitej liczby członków rady naukowej,
- wersja on-line oznacza, że wszystkie artykuły naukowe dostępne są poprzez strony
internetowe czasopisma;
- redaktorzy językowi – czasopismo spełnia kryterium, jeżeli teksty publikacji są
weryfikowane przez osobę, która w przypadku czasopisma wydawanego w języku lokalnym posiada wykształcenie kierunkowe w zakresie filologii danego języka lokalnego, a w przypadku czasopisma publikującego artykuły w języku innym niż lokalny osobę, dla której jest to język rodzimy - native speaker;
- redaktor statystyczny – czasopismo spełnia kryterium, jeżeli na rzecz redakcji pracuje osoba posiadająca wykształcenie kierunkowe;
- redaktorzy tematyczni – czasopismo spełnia kryterium, jeżeli na rzecz redakcji pracuje osoba o udokumentowanym dorobku naukowym w danej dyscyplinie naukowej lub
w dyscyplinach pokrewnych, do zadań której należy kwalifikowanie publikacji na etapie wyznaczania recenzentów oraz formułowanie wniosków i propozycji dla redaktora naczelnego;
9) czasopisma naukowe szereguje się w obszarach nauki, o których mowa w pkt 1, według
malejącej wartości PIF (lista rankingowa);
10) stosuje się zróżnicowaną maksymalną punktację z tytułu spełnienia parametru
dotyczącego obliczonego PIF:
- dla grupy nauk ścisłych, przyrodniczych, medycznych i technicznych - maksymalnie
0,35 pkt,
- dla grupy nauk społecznych - maksymalnie 0,10 pkt,
- dla grupy nauk humanistycznych - maksymalnie 0,05 pkt;
11) podstawę do ustalenia liczby punktów stanowi suma punktów za poszczególne parametry;
12) czasopismo otrzymuje za dany parametr liczbę punktów określoną w tabeli nr I, II lub III, jeżeli spełnia kryterium zgodnie z równaniem wartości progu granicznego;
13) ostateczną liczbę punktów przyznawaną za publikację w czasopiśmie naukowym określa
się zgodnie z poniższym algorytmem:
a) liczbę punktów uzyskanych przez czasopismo naukowe za poszczególne parametry zgodnie z pkt 12, mnoży się przez liczbę 10, określając wstępny wynik punktowy
(P1),
b) jeżeli wstępny wynik punktowy (P1) wynosi 0, czasopisma nie umieszcza się w części B wykazu,
c) jeżeli wstępny wynik punktowy (P1) spełnia zależność: 0 < P1 < 1, to liczbę P1 zaokrągla się do liczby 1, d) jeżeli wstępny wynik punktowy (P1) > 1, liczbę P1 zaokrągla się do najbliższej liczby całkowitej,
e) całkowity wynik punktowy Pc określa się zgodnie z zależnością:
Pc = (1-c) * P1 + c* P2,
gdzie:
c – stała przeniesienia (współczynnik) wynoszący 0,4;
Pc – całkowity wynik punktowy czasopisma naukowego zaokrąglony do najbliższej liczby całkowitej;
P1 – wstępny wynik punktowy czasopisma naukowego określony zgodnie z zasadami określonymi w lit. a - d;
P2 – wartość liczbowa punktów przyznawanych za publikację w danym czasopiśmie naukowym, zgodnie z wykazem czasopism naukowych, opublikowanym w formie komunikatu przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na podstawie § 4 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 października 2007 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na działalność statutową (Dz. U. Nr 205, poz. 1489, z 2009 r. Nr 126, poz. 1044 oraz z 2010 r. Nr 93, poz. 599),
f) ostateczną liczbę punktów (P) przyznawaną za publikację w czasopiśmie naukowym
dla czasopism z wyznaczonym wskaźnikiem Predicted Impact Factor (PIF) określa
się wg formuły: P = max[Pc;P1],
g) ostateczną liczbę punktów (P) przyznawaną za publikację w czasopiśmie naukowym
dla czasopism bez wyznaczonego wskaźnika Predicted Impact Factor (PIF) określa
się wg formuły: P = Pc.
Prawda, że proste, łatwe i bezdyskusyjne?