Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych (KEJN) przygotowuje kryteria oceny parametrycznej jednostek naukowych. Podlegają jej wszystkie uczelnie publiczne, natomiast niepubliczne o tyle, o ile same są tym zainteresowane i są gotowe poddać się takiej weryfikacji. Jak nie wiadomo - 99% wyższych szkół prywatnych prowadzących studia na kierunku pedagogika, nie posiada oceny parametrycznej, gdyż nie musi się jej poddawać i nawet nie zamierza, gdyż nie spełnia kryteriów szkół, których nauka i opublikowane wyniki badań własnej kadry mają znaczenie. To są szkoły zawodowe mimo włączenia ich pod regulacje ustawy o szkolnictwie wyższym, gdyż nie dysponują ani takim kapitałem naukowym, ani jego osiągnięciami, na podstawie których mogłyby z własnej inicjatywy poddać się ocenie zewnętrznej. Jedyna ocena to ta, jaką wystawia im Państwowa Komisja Akredytacyjna za … jakość kształcenia. Ta, rzecz jasna jest stopniowalna – od negatywnej, przez warunkową, pozytywną po wyróżniającą, ale nie uwzględnia tego, czym muszą wykazać się wszystkie uczelnie publiczne – a mianowicie: aktywnością naukową, potencjałem badawczym i osiągnięciami niematerialnymi.
Jedynie wyższe szkoły prywatne, które mają prawo do kształcenia na studiach II stopnia (magisterskich), są zobowiązane do wykazania własnej „działalności naukowej”, która obejmuje publikacje i konferencje, ale nie na poziomie, jakiemu podlegają jednostki publicznych szkół akademickich. Właśnie dlatego wiele „wsp” prowadzi własne wydawnictwa (głównie jako źródła dodatkowego dochodu, usług komercyjnych, a nie wspomagania badań naukowych) lub wydaje publikacje swoich nauczycieli akademickich, których poziom nie jest mierzony kryteriami obowiązującymi w ramach ocen parametrycznych.
Żaden liczący się w nauce pedagog nie wyda książki w oficynie prywatnej szkoły głównie z tego powodu, że nie ma ona i mieć nie będzie renomy w całym środowisku akademickim, skoro jej właściciel reprezentuje tylko i wyłącznie interes własnej szkoły, a ta nie ma uprawnień akademickich. Zdecydowana większość nauczycieli akademickich tych szkół nie prowadzi badań, nie publikuje w liczących się w kraju i poza granicami czasopismach i wydawnictwach naukowych (a jeśli, to afiliując to przy publicznej uczelni) i nie uczestniczy w krajowym życiu naukowym naszego środowiska. To jest najlepszy wskaźnik na to, że nie o jedność teorii i praktyki w tych szkołach chodzi, tylko jedność kształcenia i biznesu. Tylko te wyższe szkoły prywatne, które od kilkunastu lat konsekwentnie rozwijały się i inwestowały w rzeczywisty potencjał akademicki, jak np. Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu, poddały się ocenie parametrycznej i teraz mogą, bo mają czym, konkurować z jednostkami uczelni publicznych. Kiedy zapytacie w niektórych „wsp” o to, jaką posiadają ocenę parametryczną, to okaże się, że nawet ich rektorzy nie wiedzą, o co nam chodzi. Im też zresztą nie o to chodzi. Oni mają do wykonania plan biznesowy, a nie akademicki. Taka jest jedna z wielu różnic między prywatnym a publicznym szkolnictwem wyższym.
Właśnie o tym m.in. była wczoraj mowa w czasie toruńskiej debaty na temat kryteriów parametryzacji jednostek naukowych. Dla pedagogów szkół publicznych jest dobra wiadomość. Okazuje się bowiem, że KEJN weżmie pod uwagę Stanowisko Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN sprawie uwzględniania w ocenie parametrycznej jednostek naukowych tzw. technologii edukacyjnych. Jest to niewątpliwie sukces tych członków KNP PAN, którzy uczestnicząc w tegorocznym posiedzeniu poprali inicjatywę w tej sprawie prof. dr hab. Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Projekt w tej sprawie poparł także Rektor APS i KRASP.
Co już można przekazać z projektowanych kryteriów oceny parametrycznej jednostek uczelni publicznych? Po pierwsze to, że zostaną objęte oceną za lata 2008-2011 już według nowych kryteriów, o których była mowa w Toruniu, bowiem w wypowiadali się o nich m.in. pracownicy i eksperci KEJN. Debata dotyczyła jedynie nauk humanistycznych i społecznych, a w grupie tych ostatnich znajduje się pedagogika.
Wyżej będą oceniane monografie naukowe, które zostały opublikowane w języku polskim tak, by zbliżyć wartość ich oceny do rozpraw autorskich opublikowanych w języku obcym (konferencyjnym). Do tej pory za monografię wydana przez naukowca jednostka otrzymywała 12 punktów, teraz ma być 20 pkt. (w języku obcym – 25 pkt.). Ważą się jeszcze losy punktowania artykułów w czasopismach listy MNiSW. Okazuje się bowiem, że lista czasopism naukowych z humanistyki – ERIH, została już zamknięta. Nie będzie poszerzona. Nie ma na niej ani jednego czasopisma socjologicznego, natomiast redakcje najlepszych polskich czasopism pedagogicznych zdążyły jeszcze na niej umieścić swoje tytuły. Liczba punktów za zamieszczony w nich artykuł wynosi 10 pkt. (kategoria C z tej listy). Skoro opublikowane w najlepszych z listy MNiSW polskich czasopismach naukowych artykuły uzyskują 9 punktów, to ze względu na niemożność włączenia nowych, a zasługujących na wysokie oceny innych czasopism na listę ERIH, rozważa się możliwość podwyższenia punktacji dla tych krajowych, lub pominięcia tych z listy ERIH jako listy zamkniętej i niepełnej.
Nie będą natomiast punktowane ani recenzje, ani artykuły w uczelniach wydawnictwach zbiorowych, pokonferencyjne (choć ukrywające taki status), a już tym bardziej artykuły popularnonaukowe. Najniżej będą oceniane artykuły w publikacjach zbiorowych, które wydawane są we wspomnianych już nieznaczących oficynach wyższych szkół prywatnych. Jak wskazywano w tej debacie, im niższy poziom naukowy reprezentuje jednostka akademicka, tym więcej wydaje publikacji zbiorowych, których jedynym łącznikiem jest okładka, bo często zgromadzone w nich rozprawy daleko odbiegają od jej tytułu. Będzie się zatem powoli zmierzać w kierunku budowania rankingu wydawców naukowych rozpraw monograficznych tak, jak ma to miejsce w przypadku wydawnictw czasopism naukowych, by jednak „odsiewać ziarno od plew”.
Nareszcie w ocenie jednostek będzie brany pod uwagę ich potencjał naukowy, a więc to, czy zatrudniają u siebie wybitnych uczonych (także tych, którzy pełnią z wyboru prestiżowe funkcje w naukowych stowarzyszeniach i organizacjach międzynarodowych), także wybitnych młodych uczonych (laureatów nagród naukowych) oraz to, czy posiadają uprawnienia do nadawania stopni naukowych i tytułu (w tym, czy przeprowadzają przewody także dla naukowców z innych jednostek). Liczyć się będą uzyskane w konkursach Narodowego Centrum Nauki granty badawcze czy granty prestiżowych w Europie instytucji naukowych. Oceniane będą wspomniane już technologie edukacyjne (oświatowe) i po raz pierwszy do oceny parametrycznej zostanie wprowadzony element autooceny środowiska naukowego. Każda jednostka będzie mogła wskazać na 10 swoich najlepszych osiągnięć, która sama uzna za najważniejsze dla jej środowiska akademickiego. Ważne jest to, że nie będzie się brać pod uwagę w ocenie dorobku naukowego danych jednostek tych osób, które nie są w nich zatrudnione. Skończy się zatem „kupowanie” dorobku niektórych naukowców, by wzmocnić tzw. potencjał naukowy własnej jednostki.
Oczywiście, debata nad tymi kryteriami jeszcze trwa. W Toruniu – dzięki inicjatywie prof. Ryszarda Borowicza – mogliśmy o tym także dyskutować, dzielić się własnymi opiniami. Pojawiały się w dyskusji głosy wskazujące na pewne zagrożenia dla tego procesu, ponieważ poziom kultury niektórych pracowników z jednostek środowisk akademickich, w tym przestrzegania zasad etycznych i obyczajowych nie odpowiada jeszcze najwyższym standardom. Upomniałem się w swojej wypowiedzi nie tylko o konieczność uwzględnienia technologii edukacyjnych wybitnych polskich pedagogów, których modele teoretyczne są przedmiotem aplikacji, eksperymentów czy wdrożeń innowacji pedagogicznych. Wspomniałem także o konieczności poddawanie ocenie recenzji ekspertów NCN i NCBiR, którzy będą recenzować wnioski badawcze, bo z moich doświadczeń jako recenzenta w panelach oceniających wnioski badawcze z pedagogiki i psychologii, jakie zgłaszane były dwa razy w roku do konkursu MNiSW wynika, że niektórzy profesorowie pisali swoje opinie „na kolanie”, w dwóch zdaniach, powierzchownie tak, jakby nie czytali treści wniosku badawczego, ale wiedzieli, ze musi być oceniony najwyżej lub najniżej. Tacy pseudorecenzenci powinni być wykluczani z wydawania swoich osądów mimo, iż mają znaczącą pozycję w kraju. Niektórzy, niestety, dewaluują ja na własne życzenie i własną często nieetyczna postawą w naszym środowisku. Należałoby także publikowac recenzje wniosków badawczych, by uczynić ten proces bardziej transparentnym.
Wskazywałem także na konieczność utajnienia danych wnioskodawców projektów badawczych, by wyeliminować z procesu ich oceniania możliwą (niestety) stronniczość (niektórych) recenzentów. Pedagogika polska nie musi mieć kompleksów w stosunku do tej, jaka jest rozwijana w krajach Europy Zachodniej (w USA w ogóle nie istnieje jako odrębna dyscyplina naukowa). Mamy wielu znakomitych naukowców, pojawiła się już nowa, młoda i znacząca także w relacjach międzynarodowych kadra polskich doktorów czy doktorów habilitowanych, która wybija się ponad przeciętność i dowodzi swoich możliwości w konkursach, czego najlepszym przykładem była chociażby wczorajsza nagroda dla dra pedagogiki P. Rudnickiego (z pierwszego wykształcenia magistra nauk politycznych).
Zainteresowanych debatą odsyłam do artykułów w dziale „Komunikaty specjalne” w najnowszym numerze Kultury i Edukacji (2011 nr 2)