Ponoć to Einstein miał kiedyś powiedzieć, że następstwo wydarzeń w czasie jest tylko złudzeniem, ale za to bardzo natarczywym. Prof. Czesław Kupisiewicz wydaje w Oficynie "Impuls" w Krakowie swoją najnowszą rozprawę naukową pt.Szkice z dziejów dydaktyki. Od starożytności po czas dzisiejszy, którą poświęcił historii dydaktyki. Jest to wyjątkowe, syntetyczne studium, w którym idee, fakty i wydarzenia edukacyjne w toku dziejów są konfrontowane z nieustannie toczącym się procesem reform i innowacji szkolnych.
Wyłaniany z bogactwa myśli wielkich humanistów przedmiot zainteresowań wybitnego dydaktyka staje się zarazem przedmiotem „historycznym”. Tej historyczności analizowanej ewolucji dydaktyki odpowiada „historia” obecna w badaczu, w poznającym, który zastanawiając się nad powracającymi spiralnie w debatach i sporach, najpierw filozoficznych, a później także wąsko pedagogicznych, problemów kształcenia, kieruje się jednocześnie namysłem nad światem edukacji. Uchyla, a może nawet i unieważnia na jakiś czas teraźniejszość, by wyprowadzić nas w przeszłość i przyszłość zarazem.
Rozprawa Mistrza polskiej dydaktyki, nestora pedagogiki, członka zwyczajnego Polskiej Akademii Nauk jest dowodem jego obecności w świecie, która stanowi piękne świadectwo zakorzenionej w nim samym pamięci przeszłości. Czesław Kupisiewicz w istocie mądrze a zarazem ze swoistą skromnością dowodzi, że jego dorobek naukowy jest zasługą i dokonaniami innych pokoleń, wytworem niezliczonych szkół i prądów myśli powszechnej humanistyki, który dysponując ogromnym zasobem wiedzy i umiejętności badawczych potrafi po mistrzowsku przetworzyć je w „zbiorowego autora”. Autor niniejszego studium odsłania nam, w znakomicie napisanej przeze siebie rekonstrukcji - zgromadzonej przez wieki i przechowanej w kulturze – wiedzy i uzupełnia ją o niezwykle ważne dla współczesnych i przyszłych pokoleń komentarze, odniesienia, wskazując na wciąż niespełnione projekty. Uczula nas przy tym na niedostrzegane wciąż, a pojawiające się w ewolucji myśli szczegóły, które niosą z sobą przez wieki uniwersalne wartości.
Autor tej rozprawy pokazuje nam wielkość dydaktyki, pisząc tę książkę z pełną świadomością tego, dokąd zmierza i co chce przekazać kolejnym pokoleniom. Doskonale zna swój fach, a obdarzony wyjątkowym talentem pedagogicznym podejmuje się zadania badawczego, w toku którego kieruje się interesem nauki, jej dalszego rozwoju i konieczności podejmowania szczegółowych badań w obszarze myśli dydaktycznej. Generuje swoją rozprawą korzyści, które wynikają z realizowanej przez niego od lat zasady solidarności z obszerniejszymi istnieniami. Pisze ją solidarnie z innymi, wszystkimi tymi, którzy przed nim tworzyli dzieła ku naprawie ludzkości, jednostek i społeczeństw w toku i poprzez ich edukację. Penetruje pola najpierw filozofii, religii, polityki, by dojść do wyłaniającej się pedagogiki, a w jej obszarze dydaktyki i czyni to nie dla siebie, ale dla innych, by mogli stawać się lepszymi, bardziej wartościowymi i bogatszymi w niespożytkowane wciąż zasoby ludzkiej myśli - Nauczycielami.
Z rozdziału na rozdział coraz lepiej widać, jak Czesław Kupisiewicz pokonuje kartezjański podział na to, co w naszym świecie jest racjonalne i nieracjonalne Dzieli się z nami myślą ojców dydaktyki przez pryzmat własnego doświadczenia, dorobku i sumienia. Widać bowiem wyraźnie, jak ważną rolę odgrywa w tym procesie jego system wartości i godności naukowej, które uwarunkowane są odkrywaniem sensownego świata nauczycieli i uczących się, świata kształcenia i wychowania, bo jedno bez drugiego istnieć nie powinno. Każda dobierana przez tego Autora z precyzją i głębokim namysłem idea dydaktyki przeszłości wyprowadza go poza świat już poznany, by skierować czytelników ku niewyobrażalnemu aktowi stwarzania, rozwijania nowej dydaktyki. Uchwycona w tym dziele wątłość czasu przeszłego i teraźniejszego odsłania zarazem zastanowienie się tego pedagoga nad dalszymi losami edukacji i związanych z nią głównych podmiotów oraz współtworzących ją środowisk społeczno-kulturowych.
Konfrontacja dydaktyki współczesnej z czasowością pozwala zarazem każdemu z nas sięgnąć do głębszych warstw własnych doświadczeń, naszej refleksji, byśmy mogli jeszcze lepiej, skuteczniej panować nad rzeczywistością edukacyjną i współtworzoną misją własnego poznania. Spośród wielu wybiera tych, których poglądy na temat kształcenia i wychowania nie są obojętne w skali świata, kontynentu czy kraju tak dla innych, jak i dla niego samego. Jego troska o edukację jest w jakiejś mierze interesowna, gdyż ma na celu zapoczątkowanie budowy teorii dydaktycznych o powszechnym zasięgu. Odnajduję w tym dziele racje historii, o której Jan Szczepański pisał przed laty następująco: oto mamy jakieś problemy aktualnie do rozwiązania: problemy te wyrastają z trwałych ludzkich potrzeb, popędów, aspiracji i dążeń, które działały także w przeszłości; aby więc rozwiązać dzisiejsze problemy, zobaczmy w historii, jak ludzie te problemy rozwiązywali w przeszłości.(J. Szczepański, Historia mistrzynią życia?, Warszawa 1990, s. 5) Utrwalony przez Czesława Kupisiewicza proces ewolucji i trwania pedagogicznej myśli, jest w istocie podróżą w jej wieczność.
To, co jeden myśliciel czy szkoła naukowa wnosiły do dydaktyki, inny kwestionował, marginalizował lub im zaprzeczał, ale w tym procesie odwiecznych przemian, nieustannych powrotów, drobnych retuszy i uzupełnień jest coś, co zawsze wyznaczało zmianę, przełom czy uruchamiało reformistyczne myślenie, zobowiązując tak afirmatorów, jak i przeciwników określonych podejść do ustawicznego doskonalenia szkoły (jakkolwiek by jej nie rozumieć), bo o nią tu przecież chodzi. Gorąco zachęcam do sięgnięcia po książkę, której struktura, treść, stylistyka i ponadczasowa mądrość urzekają mocą synergii nadziei i utopii, marzeń i projektów, dokonań i spekulacji, wystawiając zarazem rachunek kolejnym pokoleniom pedagogów, by z pasją i miłością angażowali się na rzecz dalszego rozwoju myśli i praktyki kształcenia, by mieli wyobraźnię i odwagę kreowania wizji szkoły przyszłości na komponentach także tego, co stanowiło o jej wartości w mniej lub bardziej odległej przeszłości.